Kemal Bilbaşar gerçekçi bir yazar olarak bilinir. Ancak bence Cemo Doğu'ya özgü masalsı bir aşk romanı... Tamam öyle cinler, periler yok belki... Ama hikâyenin orta yerinde karşınıza bir dev çıksa emin olun yadırgamazsınız. Böyle düşünmemin en büyük nedeni tabii ki kullanılan dil... Yazar bunun için şiveden yararlanıyor çoğu zaman. Yine kahramanların sahip olduğu erdemler onları gerçeküstü kılıyor benim için. Hele de bugünden bakınca... Romanda iç içe geçmiş bir dizi çetrefilli olay oluyor. Ama tüm olaylar inanılmaz bir şekilde kurguya hizmet ediyor. Aynı hikâyenin üç farklı kahramanın bakış açısıyla anlatılması da farklı bir tat katıyor romana.
Kısaca hikâyeden bahsedecek olursak... Cano Kevi'yi kaçırır, Kevi'den kızı Cemo olur. Cano isyanı bastırmak için devlete destek olur. Daha sonra karısının ölümü üzerine kızı Cemo'yu erkek gibi yetiştirir. Beylik düzenine karşı olan Cano kızını en çok para verene değil kızının bileğini bükene vermek ister. Bunu Çancı Memo başarır, Cemo'yu alır. Ama ağa bunu kabul edemez, türlü oyunlarla kahramanlarımızla uğraşır. Kahramanlarımız da kitabın başından sonuna kadar beye ve beylik düzenine başkaldırır durur.
Her ne kadar bir aşk hikâyesi olsa da Cemo'da yeni kurulan Türkiye'nin çektiği sancılar göze çarpıyor. Satır aralarında M. Kemal'in kurduğu düzene ve insana yakışan her şeye destek olunduğu, ağalık düzenine ve insana yakışmayan geleneklere isyan edildiğini görmek mümkün. Tüm bunların yanı sıra tutunacak bir dal ararken iki arada bir derede kalan insanların çektiği acılar bugün bile okuyanı kederlendiriyor.
Kemal Bilbaşar öğretmendir. Bir dönem siyasetle de uğraşmıştır. Dersim isyanı sırasında yedek subay olarak askerlik yapmıştır. Bugün bile birçok aydının Doğu'yu, Doğuluyu ve tabii ki Doğulunun dertlerini anlayamadığı bir gerçek. Hatta bunu bazen bizzat Doğulu aydınlar bile yapamıyor. Ama Çanakkale doğumlu olan Kemal Bilaşar bunu yıllar önce başarmış. Bence bu efsane kitap yazarın edebi yeteneklerinden ziyade empati yeteneğinin eseridir.
Sonuç olarak Cemo, köy romanlarına burun kıvıranların bile elinden bırakamayacağı bir eser. Okuyalım, okutturalım...
